5
Zamek w Dębnie wzniesiony w końcu XV wieku w miejscu wcześniejszych założeń z XIII i XIV wieku.
To jedyny na terenie Małopolski zachowany zabytek architektury możnowładczej – rezydencjonalnej.
Muzeum Zamek w Dębnie to wielkopańska rezydencja, uchodząca za perłę polskiej architektury z czasów późnego gotyku. Fundatorem był Jakub Dębiński herbu Odrowąż, Kasztelan Krakowski, Kanclerz Wielki Koronny. Jako jedyna zachowana siedziba możnowładcza z roku 1480 zadziwia nowatorstwem na tle ówczesnej nowożytnej architektury świeckiej. Posiada znakomicie zachowany zespół elementów kamieniarskiego wystroju architektonicznego (portale, obramienia okien, wystrój wykuszy). Na całość założenia składają się 4 budynki skupione wokół trapezoidalnego dziedzińca, nakryte czterospadowymi dachami.
Zwiedzając Małopolskę nie sposób pominąć tej wyjątkowej budowli, pośród gęstwiny drzew schowanej. Zamek znajduje się kilkaset metrów od drogi na trasie z Krakowa do Tarnowa.
Niegdyś otoczony fosą, z mostem wiodącym na zamek, ze stawami sąsiadującymi grobla w groblę. Na stawach tu i ówdzie leniwie przepływały łódki a na brzegach wędkarze w ciszy wpatrzeni w spławiki. Na zamku oraz wokół niego toczyło się życie. Niestety, tak było. Obecnie otoczenie zamku to dużo zieleni i cisza, ale już bez stawów czy fosy pełnej ryb czy łabędzi. Za to za murami zamku skrywają się prawdziwe skarby. Wchodząc na dziedziniec zamku, nic jeszcze nie zapowiada tego, co zobaczymy przechodząc po komnatach na piętrze, salach w przyziemiu czy schodząc do piwnic. Niejedno muzeum może pozazdrościć ilości i wyjątkowości prezentowanych eksponatów. A to wszystko zaledwie 40 minut jazdy samochodem od Krakowa. Tak wiele za tak niewiele…
Niechaj zdjęcia będą dla was zachętą…
Historia zamku
Zamek w Dębnie to późnogotycka budowla wzniesiona w latach 1470-1480 przez kanclerza wielkiego koronnego, kasztelana krakowskiego Jakuba z Dębna.
Zanim powstała murowana budowla, w miejscu tym stała drewniano-ziemna warownia założona na planie owalu o wymiarach 30 x 60 m, otoczonej fosą i wałem ziemnym, prawdopodobnie należąca do komesa Świętosława z rodu Gryfitów, kasztelana wiślickiego, któremu Dębno nadał Bolesław Wstydliwy w 1274 r. Później wsią i warownią władali Pobogowie, natomiast około połowy XIV wieku Dębno przeszło w ręce wpływowego rodu Odrowążów. Jakub z Dębna herbu Odrowąż zainicjował i sfinansował budowę zamku takiego, jaki można oglądać współcześnie.
W 1586 roku zamek przeszedł renowację w stylu renesansowym. Należał wówczas do Węgra Franciszka (Ferenca) Wesseliniego, sekretarza króla Stefana Batorego. Wesselini, który otrzymał zamek w drodze darowizny, zlecił prace budowlane aktywnemu w Krakowie i okolicach murarzowi Janowi de Simoni. Kolejna przebudowa miała miejsce pod koniec XVIII wieku, kiedy właścicielami byli członkowie rodziny Tarłów. Świadczy o tym data 1772 na barokowym portalu i umieszczony obok herb Topór. W tym czasie dobudowany został fragment północnego skrzydła. Zamek był na przestrzeni wieków kilkakrotnie remontowany przez zmieniających się właścicieli (po Tarłach byli nimi kolejno Lanckorońscy, Rogawscy, Rudniccy, Spławscy i Jastrzębscy), jednak te prace renowacyjne nie zmieniły jego ogólnego wyglądu i pierwotnej charakterystycznej bryły budowli.
W 1945 roku zamek przejęły władze państwowe. W latach 1970-1978 przeszedł gruntowną renowację, a od 1978 roku mieści się w nim oddział Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Dębińska rezydencja, której ściany zbudowano z cegły w wątku polskim, a fundament z głazów narzutowych, ma kształt nieregularnego czworoboku i składa się z czterech prostokątnych, dwukondygnacyjnych segmentów tworzących wewnętrzny, również prostokątny, dziedziniec ze studnią. Wejście prowadzi przez wspomniany barokowy portal. Jedynym połączeniem budynków był drewniany ganek obiegający skrzydła zamku. Komnaty na piętrze, bogato wyposażone, należały do właścicieli, parter zajmowała służba. We wschodniej części widoczne są dwa wykusze z siedziskami, oświetlone oknami z ozdobnymi maswerkami. Ściany zewnętrzne pokryte są geometrycznymi wzorami i tarczami herbowymi z Pogonią, Odrowążem i Orłem. Wieżyczki znajdujące się w skrzydle zachodnim wykończone machikułami, chociaż wyglądem przypominają solidne wieże zamkowe, są – z racji swoich niewielkich rozmiarów – bardziej elementem dekoracyjnym niż obronnym. Z renesansowych dekoracji pozostały opaski okienne w technice sgraffitowej i kilka portali. Od wschodniej strony przystawiona była kaplica, którą zburzono w 1777 r.
źródło: wikipedia
Historia Muzeum na zamku
Powołanie „Muzeum Miasta Tarnowa”
Józef Jakubowski, drugi zastępca burmistrza Juliana Kryplewskiego, 7 stycznia 1927 roku złożył Radzie Miejskiej w Tarnowie propozycję powołania „Muzeum Miasta Tarnowa”. Sześć dni później szanowne grono rajców jednogłośnie projekt przyjęło. Początkowo ideą przewodnią założyciela było „zebranie (…) wszelkich dokumentów, starych akt i przedmiotów historycznej wartości znajdujących się w posiadaniu Rady Miejskiej na Ratuszu lub w innych budynkach miejskich”.
Pierwszy gmach i otwarcie Muzeum
Wspomniana uchwała Rady z 13 stycznia 1927 roku przewidywała przekazanie na cele Muzeum dwóch pokoi na pierwszym piętrze kamienicy przy ulicy Krakowskiej 12. Budynek był wówczas własnością tzw. funduszu teatralnego (Dziś mało kto pamięta, że to przy Krakowskiej w Tarnowie stanąć miał teatr). Pomieszczenia muzealne wyremontowano, po czym Józef Jakubowski przeniósł doń archiwum miejskie wraz z przejętymi depozytami cechów rzemieślniczych. Znalazły się tam również z nieliczne wówczas jeszcze dary społeczeństwa. Żywe zainteresowanie tarnowskiej prasy towarzyszyło czteromiesięcznym przygotowaniom do uroczystego otwarcia ekspozycji. Nastąpiło ono wobec zgromadzonych przedstawicieli władz miasta 4 czerwca 1927 roku. Tarnowianie zaś mogli zwiedzać wystawę od dnia następnego.
Początkowe zbiory Muzeum
Inwentarz „Muzeum Miasta Tarnowa” pozwala, dokładnie niemal, określić charakterystykę zbiorów. Największy był zespół dokumentów dotyczących historii miasta, z najstarszym pochodzącym z 1419 roku. Obok zespołu archiwalnego ważną część zasobów muzealnych stanowiły przedmioty związane z dziejami miasta: herb „Leliwa”, trzy dzbany cynowe wykonane w Gdańsku w 1639 roku, szesnastowieczne miecze pochodzące z dawnej zbrojowni miejskiej, skrzynie i obesłania cechowe. Zbiór uzupełniały pokaźne kolekcje monet i pieczęci oraz biblioteka licząca niemal pięćset tomów.
Okres międzywojenny
Od momentu otwarcia Muzeum rozpoczęło, trwające do dziś, dzieło powiększania swych zbiorów. 16 czerwca 1929 roku w salach tarnowskiego Muzeum otwarto pierwszą wystawę czasową, którą stanowiło osiemdziesiąt prac malarskich tarnowskich artystów: Józefa Dutkiewicza, Tadeusza Jelenia oraz Ireny Serda-Zbigniewiczowej. Dwadzieścia cztery miesiące później zorganizowano kolejną wystawę czasową, także artystyczną. Tarnowianie mogli wówczas podziwiać prace Tadeusza Jelenia i Heleny Kernerówny.
Ojciec tarnowskiego Muzeum Józef Jakubowski we wrześniu 1929 roku ustąpił ze stanowiska dyrektora a jego miejsce zajął, na krótko, wspomniany już nadradca Józef Dutkiewicz.
W 1931 roku postanowiono połączyć zbiory Muzeum Miejskiego i Muzeum Diecezjalnego prezentując zasoby obu w tarnowskim Ratuszu. Kierownictwo całości przedsięwzięcia objął ksiądz prałat Stanisław Bulanda. 20 grudnia 1931 roku nastąpiło uroczyste otwarcie wystawy połączonych muzeów.
W latach trzydziestych dwudziestego wieku, jako kustosz pracował w Muzeum Kazimierz Morvay, artysta malarz, który pełnił także rolę konserwatora zbiorów. Pracownia konserwatorska mieściła się wówczas w jednym pomieszczeń Wodociągów Miejskich.
O ówczesnych problemach z frekwencją świadczyć może fakt ukazywania się w prasie apeli do dyrektorów szkół wzywające do odwiedzania Muzeum. W owym czasie organizowano odczyty i spotkania. W 1936 roku w wydarzeniach związanych z Muzeum wzięło udział trzy tysiące czterysta osób, zatem jak na liczebność ówczesnego Tarnowa, całkiem sporo. Tym bardziej, że jak wynika z notatek sporządzonych w 1937 roku, gmach Muzeum otwierał swe podwoje dla zwiedzających od dziesiątej do dwunastej oraz od szesnastej do osiemnastej. Wstęp kosztował dorosłych trzydzieści groszy, uczniowie musieli za bilet wyjąć ze swej kieszeni groszy dziesięć.
Wojna i okres PRL
Wojenna rzeczywistość oraz polityka okupanta spowodowały, że dyrektor Muzeum, ksiądz Stanisław Bulanda, w celu zabezpieczenia zbiorów przeniósł je z Ratusza do budynków za Katedrą. Tam szczęśliwie doczekały końca wojny.
Już z końcem stycznia 1945 roku rozpoczęła swą działalność w Tarnowie składnica muzealna. Starosta tarnowski, zarządzeniem z 1 lutego 1945 roku ustanowił przy budynku Ratusza straż dzienną i nocną dla ochrony zebranych tam dóbr kultury. Centralny budynek Rynku przez kilka miesięcy powojennej rzeczywistości spełniał funkcję składnicy. Gromadzono tam wszelakie wartościowe z punktu widzenia archiwistyki i historii sztuki przedmioty.
13 marca 1945 roku Urząd Wojewódzki w Krakowie powołał do życia Muzeum Ziemi Tarnowskiej podlegające Zarządowi Miejskiemu w Tarnowie. Nowa instytucja przejęła w depozyt zbiory dawnego Muzeum Miejskiego, które dopiero decyzją z 1974 roku stały się własnością muzealną. 19 grudnia 1949 roku Muzeum zostało upaństwowione, a nazwa przekształcona na Muzeum w Tarnowie. 1 stycznia 1963 roku placówkę zwrócono Miejskiej Radzie Narodowej w Tarnowie.
Od 10 lutego 1976 roku datuje się istnienie Muzeum Okręgowego w Tarnowie, podległego najpierw Urzędowi Wojewódzkiemu w Tarnowie. Od reformy administracyjnej 1 stycznia 1999 roku, Muzeum podlega Marszałkowi Województwa Małopolskiego rezydującemu w Krakowie.
Siedziba Muzeum
Do 1950 roku jedyną siedzibą Muzeum był tarnowski Ratusz, gdzie mieściły się biura i magazyny. W 1949 roku placówka otrzymała zabytkową kamienicę Rynek 20, gdzie przeniesiono po remoncie biura i magazyny.
W 1960 roku rozpoczęły się prace konserwatorskie a rok później remont Ratusza. Na cele muzealne przeznaczono wówczas pierwsze piętro kamienicy przy ulicy Bernardyńskiej 24. Podczas trwającego w latach 1971-1975 remontu i adaptacji późniejszej siedziby Muzeum w kamienicach przy Rynku 20-21 mieściły się tam sale ekspozycyjne, później także biura i magazyny. Od 2013 Siedziba Muzeum mieści się w kamienicy przy Rynku 3.
wejscie na zamek
Zwiedzanie
Poniedziałek – muzeum zamkowe nieczynne
W weekendy i dni świąteczne wejścia do muzeum o pełnych godzinach (ostatnie wejście o 15:00).
W przypadku grup zorganizowanych obowiązuje wcześniejsza rezerwacja.
W przypadku grup zorganizowanych obowiązuje wcześniejsza rezerwacja.
Możliwe jest także wynajęcie przestrzeni na ceremonię ślubną na Zamku, wynajęcie Sali koncertowej na spotkanie czy też udostępnienie przestrzeni na potrzeby sesji fotograficznej we wnętrzach zamkowych.
Sala Rycerska (Balowa)
Przedsionek Myśliwski
Sala koncertowa z wieloma wyjątkowymi zabytkami jak fortepian czy organy.
stół do kręglo-bilarda
oryginalny fragment belki stropowej z pierwotnej konstrukcji zamku
wyjście z podziemi na dziedziniec
studnia na dziedzińcu zamkowym
most nad fosą i zjazd na zamek
Mapa Zamki w Polsce
zawiera 164 obiekty polecane do zwiedzania
