Zamek początkowo był budowlą trójskrzydłową, zamkniętą od strony zachodniej murem z bramą wjazdową. Najbardziej reprezentacyjne skrzydło północne zajmował pfleger – prokurator, urzędnik sprawujący władzę z ramienia Zakonu. Mieściła się tu także kaplica wzmiankowana jeszcze w 1628 r. Na dziedzińcu znajdowała się studnia. Prawdopodobnie na przełomie XIV i XV w. zamek otoczony został od północy, wschodu i południa murem obronnym z cylindrycznymi basztami w narożnikach, przystosowanymi do wykorzystywania broni palnej; od strony miasta wybudowano mur przed wejściem do zamku. Około połowy XV w., w murze otaczającym zamek wybudowano dwie bramy z mostami zwodzonymi – południową i wschodnią, zamurowane po zdobyciu zamku przez mieszczan w 1454 r.
W zamku i przylegającej do niego części miasta nazwanej Nowym Miastem istniały m.in. piekarnia, kuchnia, młyn, słodownia i browar, skład mięsa i zboża, spiżarnia, zbrojownia i prochownia oraz więzienie, wzmiankowane w 1564 r. Po 1525 r. zamek został siedzibą starostwa książęcego. Kolejne prace budowlane na zamku przeprowadzone zostały w latach 1528-1529 i 1559- 1560. Przed 1566 r. przebudowano skrzydło zachodnie zamku, a w 1622 r. w północno- zachodnim narożniku dziedzińca wybudowano cylindryczną basztę z klatką schodową. W 1682 r. rozebrano dwie górne kondygnacje skrzydła północnego, zrównując jego wysokość z pozostałymi skrzydłami budowli. Być może wtedy także zasypano część piwnic pod skrzydłami wschodnim i południowym. Śad po dawnym zejściu do piwnic w skrzydle południowym widoczny jest jeszcze dzisiaj w murze w południowo-wschodnim narożniku zamkowego dziedzińca.
W XVIII i XIX w. zamek z leżącym przy nim folwarkiem był siedzibą domeny królewskiej. W tym okresie przebudowywano go dostosowując do pełnienia funkcji mieszkalnych. W miejsce gotyckich okien wykonano nowe, znacznie szersze. Budowla nie była jednak zbyt wygodnym miejscem do zamieszkania, skoro w 1742 r. rezydujący w zamku starosta Groeben skarżył się w liście do króla na panujące tu zimno, informując jednocześnie, że z tego powodu ostatniej zimy musiał wynająć dom w mieście. 15 grudnia 1797 r. w zamku miał miejsce wielki pożar. W latach 1911-1912, po kupnie obiektu przez miasto, zamek ponownie przebudowano, przeznaczając większość pomieszczeń na mieszkania. Wówczas także znajdował się tu lokal biurowy 3. Brygady Piechoty. Pod koniec lat 30-tych XX w. na zamku prowadzone były drobne prace konserwatorskie.
Przed drugą wojną światową znajdował się tu urząd finansowy i mieszkania urzędników. W początku lat 40-tych zachodnią część piwnic pod skrzydłem północnym przebudowano na schron przeciwlotniczy. W końcu stycznia 1945 r., po zajęciu miasta przez wojska radzieckie zamek i większa część staromiejskiej zabudowy miasta zostały spalone. Projekt odbudowy połączonej z regotycyzacją obiektu oparty został na rekonstrukcji rysunkowej wykonanej w końcu XIX w. przez Steinbrechta.. Po odbudowie przeprowadzonej w latach 1962-1967, budowla odzyskała gotycki charakter dzięki podwyższeniu dachów, skrzydeł południowego i wschodniego oraz dodaniu jednego piętra z gotyckimi szczytami i spadzistym dachem w skrzydle północnym. Obecnie w kętrzyńskim zamku funkcjonują: Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego i Miejska Biblioteka Publiczna.
W Muzeum gromadzone są zbiory związane przede wszystkim z historią miasta i regionu. Dużą ich część stanowią eksponaty z dziedziny sztuki, rzemiosła artystycznego, historii oraz archiwalia zabezpieczone w pierwszych latach powojennych przez założycielkę Muzeum Z.Licharewą. Dzięki temu zabytki o dużej nieraz wartości historycznej zostały ocalone od zniszczenia i rozproszenia. .Były to m.in. przedmioty pochodzące z wyposażenia okolicznych pałaców i dworów, zniszczonych i rozszabrowanych kościołów, archiwum magistratu,szczątki kolekcji Heimatmuseum Rastenburg i Prussia Museum z Królewca.
W zbiorach działu etnografii znajdują się m.in.: tradycyjne sprzęty używane do niedawna na wsi mazurskiej oraz kolekcja osiemnastowiecznych kafli piecowych. Na uwagę zasługuje także ciekawa kolekcja geologiczna zgromadzona przez Z.Licharewą. Gromadzone w Muzeum zdjęcia, pocztówki i materiały dokumentacyjne są cennym źródłem dla poznania historii miasta i regionu. Biblioteka muzealna posiada oprócz literatury fachowej m.in. zbiór starodruków z XV-XIX w., bogate zbiory wydawnictw poświęconych historii regionu oraz unikatowe egzemplarze miejscowej prasy z XIX i XX w. Szczególnie cenny jest zbiór rękopisów z XVII-XXw. z archiwów kościelnych i archiwum magistratu.
Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie jest jednym z najstarszych muzeów na terenie Warmii i Mazur. Działa nieprzerwanie od 26 lutego 1946 roku. W ciągu 65 lat swojej historii Muzeum przetrwało wiele reorganizacji i zmian administracyjnych. W 1987 r., jako jedno z pierwszych w Polsce, zostało muzeum samorządowym.
Od 2006 roku Muzeum w okresie letnim organizuje trwający tydzień Jarmark Średniowieczny na Św. Jakuba, w czasie którego odbywają się warsztaty z dawnego rzemiosła i dawnej muzyki prowadzone przez wykonawców z Polski i różnych krajów Europy.
