Zespół Pałacowo Parkowy w Pławniowicach

 

  Pławniowice to mała miejscowość położona na północny zachód od Gliwic przy autostradzie A4, przyciąga wielu przyjezdnych swą „architektoniczną perełką”, jaką jest malowniczy Zespół Pałacowo-Parkowy z końca XIX wieku. Historia wzmiankuje samą wieś już w 1317 roku, ale ranga jej wzrosła, kiedy to dobra rycerskie Pławniowice zakupił w 1737 r. Franciszek Wolfgang von Stechow – pierwszy landrat (starosta) powiatu gliwicko-toszeckiego po zajęciu Śląska przez Prusy. W roku 1798 majątek przejmuje hrabia Karol Franciszek von Ballestrem, którego matką była Maria Elżbieta Augusta von Stechow, a ojcem Giovanni Battista Angelo Ballestrero, oficer wojska pruskiego pochodzący z Piemontu (Włochy) – protoplasta śląskiej linii rodu Ballestrem. Od tego czasu, aż do stycznia 1945 r. dobra pławniowickie wraz z pozostałymi rudzko-biskupickimi pozostawały w rękach rodziny Ballestrem, która Pławniowice obrała sobie za swą rodową siedzibę wznosząc tu w latach 1882-1885 wspaniały pałac.

 

    Zaprojektowanie i budowę tego obiektu, w miejsce wcześniejszego zbudowanego w 1737 r., zlecił hrabia Franciszek II Ballestrem mistrzowi budowlanemu Konstantynowi Heidenreich z Kopic k. Grodkowa. Pałac jest budowlą trójskrzydłową i prezentuje styl neomanieryzmu niderlandzkiego. Cechuje go specyficzne zróżnicowanie kolorystyczne i fakturowe murów szczególnie kamiennych detali i czerwonych ceglanych płaszczyzn ścian. Dachy budynku zdobią liczne wieże i wieżyczki, iglice i lukarny. Wokół pałacu rozciąga się park ze starannie dobranym drzewostanem. Pałac Ballestremów przechodził różne koleje losu. Na początku 1945 r., ówczesny właściciel hrabia Mikołaj Ballestrem zmuszony był opuścić Pławniowice przed nadchodzącą Armią Czerwoną. Krótko stacjonował w budynku pałacowym marszałek Iwan Koniew.

 

 

 

 

Po wojnie obiekt przekazany został do dyspozycji władz kościelnych. Ustanowiona została w Pławniowicach samodzielna parafia (dotychczas parafia Rudno) z własnym kościołem parafialnym i plebanią (dawna kaplica pałacowa oraz skrzydło zachodnie pałacu). Pozostałe pomieszczenia przeznaczono na klasztor, dla przesiedlonych ze Lwowa, Sióstr Benedyktynek od Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu, które przebywały tu do 1976 r. W tym samym roku obiekt przejęli OO. Augustianie, mieszkając tu dwa lata. Oprócz klasztoru i parafii w pałacu mieściły się czasowo także biura administracji spółdzielni rolnej. Obiekt zmieniając często mieszkańców i przeznaczenie ulegał szybko zniszczeniu. Od 1978 r. gospodarzem kompleksu pałacowo-parkowego stała się Diecezja Opolska, przeznaczając go na diecezjalny dom rekolekcyjny.

 

 

 

 

Nowy podział terytorialny i administracyjny Kościoła w Polsce dokonany 25.03.1992 r. sprawił, iż pławniowicki Zespół Pałacowo-Parkowy stał się własnością Diecezji Gliwickiej zachowując funkcję domu rekolekcyjnego. Jesienią 1993 r. rozpoczęto kapitalny remont, wpisanego w rejestr zabytków, Pałacu w Pławniowicach. Wymienione zostały: konstrukcja i pokrycie dachów, belki stropowe poszczególnych kondygnacji budynku. Oczyszczono i naprawiono elewacje, mury i fundamenty. Założono wszystkie nowe instalacje wewnętrzne i zewnętrzne (elektryczna, sanitarna, grzewcza itd.). Odnowiono stolarkę okienną i drzwiową. Przeprowadzono prace konserwatorskie w pomieszczeniach pałacowych, jak również prace rewaloryzacyjne i pielęgnacyjne całego założenia parkowego. Termin zakończenia inwestycji warunkują posiadane środki finansowe.

 

 

 

 

Wszystkie prace realizowane są sukcesywnie, w miarę pozyskiwanych – tak w kraju jak i za granicą – środków finansowych (dotacje, darowizny) oraz dzięki ofiarnemu zaangażowaniu wielu ludzi dobrej woli. Pławniowicki Pałac położony jest w miejscu zacisznym, przy małej rolniczej wiosce daleko od fabryk i hałasu wielkomiejskiego. Otoczony jest rozległym parkiem z pięknymi, unikalnymi okazami drzew i krzewów oraz lasami. W pobliżu znajduje się duży zalew powstały jako wyrobisko popiaskowe. Jednocześnie obiekt położony jest przy zjeździe „Łany” z autostrady A4 (Pyskowice – Kędzierzyn-Koźle). Wszystko to sprawia, że na Pałac, który po remoncie i modernizacji zaczął pełnić funkcję Ośrodka Edukacyjno-Formacyjnego Diecezji Gliwickiej, czekało już wielu mieszkańców nie tylko Diecezji Gliwickiej i Śląska, ale także liczne osoby spoza regionu. Przygotowane w Pałacu pokoje noclegowe, kaplica, sala konferencyjna i zaplecze gastronomiczne dają możliwość organizowania rekolekcji, dni skupienia, sympozjów, kongresów, zjazdów, konferencji oraz przyjęć okolicznościowych, a malowniczy dziedziniec pałacowy jest wymarzonym miejscem dla koncertów plenerowych.

  W roku 1881 hrabia Franciszek II Ballestrem rozpoczął przebudowę pałacu od skorygowania przebiegu drogi wiejskiej i wykupienia ziemi pod założenie parkowe. Dla człowieka światłego i o tak znacznej pozycji społecznej siedziba nie mogła stanowić jedynie wyalienowanego z otoczenia pomnika, ale musiała w harmonii koegzystować z otaczającym krajobrazem i być dopełnieniem przestrzeni mieszkalnej. Na stosunkowo niewielkiej powierzchni (3,5 ha) posadzono kilkaset gatunków drzew i krzewów, z których wiele zachowało się w stosunkowo dobrym stanie. O zaangażowaniu właściciela w budowę i pielęgnację parku oraz jego walorach przyrodniczych może świadczyć zainteresowanie i wizytacja przez członków Niemieckiego Towarzystwa Dendrologicznego w czasie dorocznego zjazdu w roku 1932, która zaowocowała spisem obejmującym 103 gatunki i odmiany drzew i krzewów. W okresie powojennym park ulegał stopniowej dewastacji na skutek braku właściwych zabiegów konserwatorskich.

 

 

 

 

Całkowitemu zniszczeniu uległ układ komunikacyjny, a w wielu miejscach pojawiły się samosiewy i sztuczne nasadzenia powodując zatarcie struktury przestrzennej. W latach 1998-2000 przystąpiono do prac konserwatorskich, w ramach których odtworzono przebieg dróg wraz z montażem ławek dla zwiedzających, dokonano zabiegów pielęgnacyjnych drzewostanu, odbudowano alpinarium, oczyszczono i umocniono staw, odtworzono trawniki, nasadzono drzewa i krzewy kładąc nacisk na restytucję gatunków i odmian z okresu zakładania parku, wykonano oświetlenie. Zespół Pałacowo-Parkowy w Pławniowicach, to ogród krajobrazowy romantyczny zamknięty, o cechach eklektycznych, na co wskazuje połączenie zgeometryzowanej przestrzeni wokół pałacu, usytuowanie i neorenesansowy charakter rzeźby oraz obwodnicowy wytrasowany po krzywej układ dróg. Wzniesiony pałac o cechach historyzmu wyznacza wraz z pomnikiem na podium i fontannami oś kompozycyjną założenia ogrodowego. W strukturze przestrzennej ogrodu można wyróżnić dziedziniec zewnętrzny z centralnym punktem kamiennym, okrągłym basenem fontanny, wokół której biegnie droga dojazdowa do pałacu. Na dziedzińcu wewnętrznym znajduje się fontanna z posągiem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a na wprost podium z popiersiem protoplasty rodu Angelusa Ballestrero dłuta Josepha Limburga.

opracowanie & foto : Albin Marciniak