Królewski Dzwon Zygmunta na Wawelu

Katedra na Wawelu od czasu swego powstania rozbrzmiewa dźwiękiem dzwonów. Na dwóch wieżach – dzwonnicach jest ich obecnie osiem. Pięć większych dzwonów z najsłynniejszym Zygmuntem umieszczono na wieży Zygmuntowskiej. Trzy mniejsze są zawieszone na wieży Srebrnych Dzwonów. Trzecia wieża zwana Zegarową mieści mechanizm zegara i dwa gongi wybijające godziny i kwadranse. Mamy zatem w Katedrze dziesięć wspaniałych dzieł sztuki ludwisarskiej, które powstawały stopniowo od XII do XVII wieku i dotrwały do naszych czasów.

Królewski Dzwon Zygmunt zawieszenie

Jan Matejko – Zawieszenie dzwonu Zygmunta na wieży katedry w roku 1521 w Krakowie

Królewski Dzwon Zygmunt

Ten spiżowy kolos został odlany w Krakowie w 1520 roku przez ludwisarza z Norymbergii – Hansa Behema i zawieszony na specjalnie do tego celu nadbudowanej starej wieży obronnej Zamku Królewskiego na Wzgórzu Wawelskim. Pierwszy raz dźwięk Dzwonu Zygmunt krakowianie usłyszeli 13 lipca 1521. Fundatorem dzwonu był król Zygmunt I Stary, w zamyśle którego „nie tylko Bogu Najwyższemu, ale także na chwałę domu Jagiellonów i Królestwa Polskiego miał dzwonić”. W czasach niewoli urósł do rangi jednego z najważniejszych symboli narodowych.

W górnej części kielicha widnieje łacińska inskrypcja :

DEO OPT[IMO] MAX[IMO] AC VIRGINI DEIPARAE SANCTISQVE PATRONIS SVIS DIVVS SIGISMVNDVS POLONIAE REX|CAMPANAM HANC DIGNAM ANIMI OPERVMQVE AC GESTORVM SVORVM MAGNITVDINE FIERI FECIT ANNO SALVTIS a poniżej data MDXX.
Inskrypcję tą można tłumaczyć na język polski następująco: BOGU NAJLEPSZEMU, NAJWIĘKSZEMU I DZIEWICY BOGARODZICY, ŚWIĘTYM PATRONOM SWOIM, ZNAKOMITY ZYGMUNT KRÓL POLSKI TEN DZWON GODNY WIELKOSCI UMYSŁU I CZYNÓW SWOICH KAZAŁ WYKONAĆ ROKU ZBAWIENIA 1520. Poniżej napisu znajdują się dwie plakiety. Z jednej strony jest to wyobrażenie św. Stanisława, z drugiej św. Zygmunta – króla Burgundii, w pełnej zbroi oraz płaszczu z insygniami władzy monarszej. Po obu stronach plakiet znajdują się godła państwowe Rzeczpospolitej Obojga Narodów , orzeł w koronie i litewska pogoń. Poniżej znajduje się imię i nazwisko Behema w języku łacińskim i niemieckim oraz jego gmerk (znak) i rok wykonania dzwonu.

Wewnątrz kielicha, na żelaznym uchwycie, wisi piękne gotyckie serce zawieszone na pasie z wołowej skóry, który to pas w najgrubszym miejscu składa się z dwunastu warstw. Serce składa się z ucha, trzonu oraz kuli, która bezpośrednio uderza w kryzę tj. najgrubsze miejsce kielicha dzwonu. Na końcu znajduje się ogon, który stanowi swoisty napęd serca i nadaje mu odpowiednią prędkość. Serce Zygmunta, jak smyczek w skrzypcach, wzbudza ton tego wspaniałego instrumentu zwanego idiofonem, wydobywając z niego dźwięk Fis-w oktawie wielkiej.

Można śmiało powiedzieć, że Zygmunt jest królem polskich dzwonów i władcą polskich serc. Jest instrumentem, który nieprzerwanie od pół tysiąca lat wygrywa znaki czasu ściśle związane z historią nie tylko naszego Narodu, ale także Europy. To przecież w chwili jego narodzin Rzeczpospolita Jagiellonów odgrywała główną rolę w polityce krajów leżących w sercu naszego kontynentu a wpływ jej sięgał po jego krańce. Później, w trudnych czasach niewoli, kiedy zaborcy postarali się nie tylko o wymazanie nazwy Polski z mapy Europy, ale także świadomie zniszczyli nasze regalia, Dzwon Zygmunt stał się jednym z naszych narodowych symboli.

DANE TECHNICZNE DZWONU ZYGMUNTA

Wymiary:

A.Średnica klosza – 242 cm
B.Wysokość klosza z koroną – 241 cm
C.Całkowita wysokość dzwonu- 460 cm
D.Rozpiętość jarzma dębowego – 308 cm
E.Długość serca – 220 cm

Ciężary:

klosz z brązu – 9.650 kg
dębowe jarzmo z okuciami – 2.160 kg
serce z pasem – 365 kg
pozostałe elementy – 425kg
całkowity ciężar dzwonu -12.600 kg

Informacje użytkowe:

napęd – 12 dzwonników
ton podstawowy – Fis
zasięg słyszalności – 30 kilometrów

STARE SERCE DZWONU “ZYGMUNT”

Oryginalne, pierwsze serce dzwonu wykuto z żelaza. Ma 218,5 cm długości, a waży 323 kg. Pierwszy raz uderzyło w klosz Zygmunta 13 lipca 1521 roku na uroczystość św. Małgorzaty. Służyło 479 lat wykonując w tym czasie około 12 milionów uderzeń. W XIX wieku trzykrotnie pękało i było naprawiane. Ostatni raz biło w klosz Zygmunta w Boże Narodzenie 2000 roku i wtedy też stwierdzono jego czwarte pękniecie. Uszkodzone serce zostało zastąpione nowym, które bije od 14 kwietnia 2001 roku.

Królewski Dzwon Zygmunta 3

pierwotne serce dzwonu wymienione w 2000r znajduje się na parterze, przy wejściu na wieżę

Królewski Dzwon Zygmunta 13

Na wieży Zygmuntowskiej obok Dzwonu Zygmunt zawieszone są cztery największe dzwony Katedry Wawelskiej:

DZWON „WACŁAW” zwany też Głownik, Homicidalis

Ufundowany przez Krakowską Kapitułę Katedralną i jej prałata Jakuba z Sienna w roku 1460. Był dedykowany świętemu Wacławowi, pierwszemu patronowi Katedry Wawelskiej. Od 1462 roku przylgnęła do niego nazwa Głownik, gdyż bił na okoliczność ścinania głów sześciu mieszczanom skazanym za zabójstwo wojewody Andrzeja Tęczyńskiego. To najmniejszy dzwon na wieży. Klosz dzwonu ma średnicę 139 cm, waży około 1800 kg.

DZWON “KARDYNAŁ”

Wykonany w roku 1455 na polecenie Krakowskiej Kapituły Katedralnej. Dedykowany Kardynałowi Zbigniewowi Oleśnickiemu, który, jako młody rycerz był w roku 1410 bohaterem bitwy pod Grunwaldem i ocalił życie królowi. Dzwon doznał widocznego uszkodzenia, gdy w XIX wieku uderzył w niego fragment oderwanego serca Dzwonu Zygmunta. Klosz dzwonu ma średnicę 160 cm, waży około 3000 kg.

Królewski Dzwon Zygmunta 21

DZWON „URBAN” zwany też Konarski, Półzygmuncie

Ufundowany przez Króla Kazimierza Wielkiego około roku 1364 z wdzięczności dla Papieża Urbana V za zgodę na otwarcie Uniwersytetu Krakowskiego. Pierwotnie zawieszony był w kościele w Niepołomicach. Na Wawel sprowadził go Kardynał Oleśnicki około roku 1450.Urban był przez wieki najczęściej używanym dzwonem Katedry Wawelskiej. Trzykrotnie pękał i był przelewany, ostatni raz w roku 1757. W obecnej postaci klosz dzwonu ma średnicę 167,5 cm; waży około 3000 kg.

DZWON “STANISŁAW” zwany też: Tęczyński, Półzygmunt

Ufundowany w roku 1463 przez kasztelana krakowskiego Jana Tęczyńskiego, brata Andrzeja Tęczyńskiego, zabitego przez mieszczan. Dedykowany św. Stanisławowi, Biskupowi i Męczennikowi, patronowi Katedry Wawelskiej. Dzwon ten był fundacją w intencji zbawienia duszy brata oraz złagodzenia konfliktu z Królem Kazimierzem IV Jagiellończykiem. Do jego wykonana użyto materiału ze starszego dzwonu „Nawoja”. Klosz dzwonu ma średnicę 189 cm, waży około 6 000 kg.

Królewski Dzwon Zygmunta 4