Most w Tczewie

Most Lisewski to jedna z atrakcji Tczewa. Pierwszy powstał most drogowy (1851-1857) i był jednym z najdłuższych mostów świata ( 837 m). Most kolejowy powstał nieco później (1888-1890).

Budowa

W 1845 roku rozpoczęto regulację Wisły, potrzebną m.in. ze względów przeciwpowodziowych, oraz prace przygotowawcze. Jednakże na skutek kryzysu w 1847 roku z rozkazu króla pruskiego przerwano je. Na miejscu pozostawiono tylko inżynierów mających czuwać nad stanem mostu. Jednak już w 1851 roku ruszyły prace na linii Tczew – Gdańsk oraz zbudowano dworzec w Tczewie. Mimo iż most nie był jeszcze gotowy, to w układzie stacji widać było wyższość linii Berlin – Królewiec nad odgałęzieniem do Gdańska. W latach 1851–1857 powstał pierwszy most drogowo-kolejowy, zaprojektowany przez Carla Lentza. Był on wówczas najdłuższym mostem w Europie. Po ukończeniu magistrali do Królewca jeden most nie wystarczał, gdyż stanowił „wąskie gardło” w komunikacji między lewym a prawym brzegiem górnej Wisły. Z tego względu powstał drugi typowo kolejowy most. Został zaprojektowany przez Johanna Schwedlera. Budowa trwała dwa lata i została ukończona w 1890 roku.

Konstrukcja mostu

Most tczewski w swoim pierwotnym kształcie był obiektem sześcioprzęsłowym. Dwa przęsła od strony Tczewa to przęsła nurtowe. Pozostałe przęsła zbudowano nad terenem zalewowym. Rozpiętość wszystkich przęseł była jednakowa i wynosiła w osiach filarów 130,88 m. Rozpiętość podporowa wynosiła 128,60 m, zaś rozpiętość w świetle otworów 121 m. Przyjęty schemat statyczny mostu to układ trzech dwuprzęsłowych belek ciągłych. W środku każdej z belek, to znaczy na pierwszym, trzecim i piątym filarze, zastosowano podpory nieprzesuwne. Na końcach belek usytuowano natomiast podpory przesuwne. Znalazły się one na każdym z przyczółków oraz na filarach drugim i czwartym, na których konstrukcja mostu się rozdziela.
Przęsła mostu mają gęsto okratowane dźwigary równoległe ze słupkami i krzyżulcami wykonanymi z płaskowników. Górne i dolne pasy tworzą tak zwane „otwarte profile komorowe”, składające się z kątowników oraz poziomych i pionowych walcowanych płyt połączonych nitami. Wysokość dźwigarów wynosi 8,68 m, zaś ich wzajemna odległość 6,43 m. Obydwa dźwigary główne łączą od spodu kratowe poprzecznice, przenoszące ciężar jezdni wraz z obciążeniem eksploatacyjnym. Wzmocnienie konstrukcji przęsła stanowią trzy poziome wiatrownice, jedna w pasie dolnym i dwie w pasie górnym.
Pomost wykonany został z bali o przekroju kwadratowym oraz desek. Przestrzeń między dźwigarami mostu umożliwiła ułożenie na moście tylko jednego toru w osi mostu. Po obu jego stronach biegły jezdnie dla ruchu kołowego. Ze względu na to, że pomost był bardzo wąski, w czasie przejazdu pociągów ruch kołowy musiał być wstrzymywany. Dla pieszych zbudowano chodniki o szerokości 0,94 m znajdujące się na zewnątrz kratowych ścian mostu.
Przęsła mostu spoczywają na filarach, których długość wynosi 26 m, a szerokość niecałe 10 m. Filary zwieńczono wieżami utrzymanymi w stylu angielskiego gotyku. Rola wież nie ogranicza się wbrew pozorom tylko do dekoracji. Zabezpieczają one przęsła przed przesunięciami poprzecznymi.
Monumentalny charakter mostu podkreślały także przyczółki wykonane z cegły i zwieńczone potężnymi bramami portalowymi z prostokątnymi wieżami wyższymi o 12,5 m od dźwigarów. Na portalach umieszczono duże płaskorzeźby o szerokości 7 m i wysokości 4 m. Płaskorzeźba na portalu zachodnim (od strony Tczewa) przedstawiała otwarcie mostu przez Fryderyka Wilhelma IV w obecności ministra finansów Heydta, budowniczego mostu Carla Lentze i inżyniera Schinza. Ciekawostką jest fakt, że przedstawiona scena nie miała w rzeczywistości miejsca. Płaskorzeźba na wschodnim portalu mostu, od strony Malborka, zawierała motyw związany z podbojem Litwy przez Krzyżaków w II połowie XIV wieku. Opatrzona była napisem: „Na pamiątkę dni największego rozkwitu Zakonu Krzyżackiego w Prusach za panowania Wielkiego Mistrza Winricha von Kniprode”.
więcej: http://www.fortyfikacje.net/pisz/fort/tczew005.htm

Fotografie autorstwa Ferdinanda Schwarza ze zbiorów Architekturmuseum Technische Universität Berlin